Dr. Orhan Eşref Koloğlu Vefa Biyografisi

Orhan Eşref Koloğlu’nun babası Sadullah Koloğlu (1884 Libya/Bingazi- 28.5.1952 Bingazi) aslen Türkiye’den Karaman kökenli bir ailedendir ve atası o yıllarda o Libya-Derne vilayetine gelerek evlenip burada yerleşmiş bir yeniçeridir. Sadullah Beyin babası Derne’den Hacı Mebruk Efendi, annesi Girit’ten Bingazi’ye yerleşen Zeynep Hanım’dır.

Mebruk Efendi Derne’de ticaretle uğraşırken belediye meclisi üyeliği, belediye başkanlığı yapmış, Mustafa Kemal ve Enver Beylerin de bulunduğu İtalyan işgaline karşı direniş için Trablusgarb’a gelen Osmanlı subayları ile temas halinde olmuştur. Ne yazık ki İtalyanların Libya’yı işgaline dayanamayarak Mekke’ye yerleşmiştir.

Ailenin soyadı olan Koloğlu adlandırması da özel bir anlam taşımaktadır. Osmanlı dönemi askerî teşkilâtında genellikle yeniçeri ve kapıkulu askerlerinin oğulları anlamına gelen (kuloğlu) Kuzey Afrika’da Garp ocakları denilen Trablusgarp, Tunus ve Cezayir’de yerleşen Türklerin çocukları için de kullanılmıştır.

Sadullah Bey büyünce babası tarafından eğitim için İstanbul’a getirilir. Aşiret Mektebi’nde ve Mekteb-i Mülkiye-i Şahane’de okuyarak (1902) Osmanlı döneminde Bingazi-Derne Kaymakamlığı maiyet memuru olarak göreve başlar ve sonraki yıllarda Hassa ve Berka Nahiye müdürlüğü, Buldan, Pınarhisar, Vize, Saray, Maçka, Cumhuriyet döneminde Of, Sürmene, Kadınhanı, Of, Karacabey, Çatalca kaymakamlığı yapar ve Konya Muvazzaf İdare Heyeti Üyeliği, Hakkari ve Bingöl Valiliği yapar ve 1941’de emekliye ayrılarak uzun bir zaman güç koşullarda çocuklarını okutmakla ilgilenir.

Güç koşullarda kalan Sadullah Bey, miras işleri için baba ocağı Bingazi’ye gider ve baba dostu Bingazi Emiri Sunusi (1873-1933) ile de görüşür. “Libya’nın o yıllarda bağımsız bir devlet olarak kurulması gündemdeydi ve emir Türkiye’den ve yakın arkadaşı olan babasından, namını bildiği Sadullah Bey’i kendi yanında yardımcısı olarak görmek istediğini söylerse de bunu kabul etmeyen Sadullah Bey Türkiye’ye geri döner.

Emir Sunusi Türk hükümet yetkililerine başvurur ve Sadulah Bey’in yeni kurulan Bingazi (Libya) Hükümetinde görev alması için izin ister. Hükümet bu konuyu bakanlar kurulunda görüşür ve 23.01.1950 tarihli kararla, 3 yıl süreyle Bingazi Hükümeti’nde çalışmasına müsaade eder. Bu durum, eski Osmanlı toprağı olan bu yere verilen öneme dair nezaketli tarihi bir atıftır aynı zamanda.

Trablus, Bingazi ve Fizan olarak üçe bölünmüş Libya toprakları, Fransızların tüm karşı çıkışına rağmen, Birleşmiş Milletler’in aldığı kararla bağımsızlığını ilan eder. Libya Devleti’nin kurulma aşamasında Emir Sunusi ile birlikte hareket eder. Sadullah Bey Libya’da Sağlık Bakanı olur ve görevdeyken İngilizlerle mücadele eder ve Libya’nın ilk Başbakanı olur. Zor yıllar ve sağlık nedeniyle yorgun olan Libya Başbakanı Sadullah Bey İstanbul’a tedavi için gelmek üzere hazırlık yaptığı bir günün gecesinde hayatı gözlerini yumar 28. Mayıs. 1952.

Orhan Koroğlu’nun annesi Refika Hanım da aslen Konyalı olan Millî Mücadele Kahramanlarından Sakallı Eşref’in kızıdır. İstanbul Balmumucu’da yaşayan anne ataları ticaretle uğraşan Balmumucu Çiftliği’nin sahipleridir. Millî Mücadele yıllarının getirdiği mali ve ticari zorluklar nedeniyle tüm imkânlarından mahrum kalırlar.

Sadullah Bey’e Anadolu’daki kaymakamlık ve valilik görevlerinde eşlik eder ve kadınların sıkıntılarını görerek onların durumlarını iyileştirmek isteyen bu İstanbullu Hanım ilk oğlundan ilki futbolcu, teknik direktör, spor yazarı Doğan Koloğlu’nu (1927-2013) Sürmene’de, Orhan Koloğlu’nu (1929-2020) Kadınhanı’nda doğurmuş, Sadullah Bey’in Ermenek’te bir teftiş sırasında kimsesiz bulduğu Huriye’yi evlat edinmesiyle ona da annelik etmiştir.

Dr. Orhan Koloğlu Galatasaray’dan mezuniyetinden sonra gazetecilik mesleğine başlamış ve Başbakanlık Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü’ne kadar yükselmiştir. Son Saat, Yeni İstanbul, Yeni Sabah, Akşam, Milliyet, Barış, Aydınlık gazetelerinde muhabir, yazı işleri müdürü ve yazar olarak çalışmış, 1964-1971 yılları arasında Roma, Karaçi, Paris, Londra, Beyrut turizm ve basın ateşeliği görevlerinde bulunmuştur.

Milliyet gazetesinin Almanya baskısı yazı işleri müdürlüğü ve Hürriyet gazetesi muhabirliğini (1972-1974) yıllarında yaptıktan sonra Basın Yayın Genel Müdürü olarak (1974-1975) ve (1978-1979) yıllarında iki kez görev yapmış ve CHP’nin dış ilişkiler danışmanı olarak (1975-1977) çalıştı.

Basın konusundaki çalışmaları yanında 1969’da Strasbourg Üniversitesinde Fransız Le Turc Dans La Presse Française 1470-1815 başlıklı teziyle tarih doktorasını yaptı. Bu tez aynı adla el-Hayat yayınevi tarafından Fransızca olarak Beyrut’ta 1971’de yayınlandı.

Önceki Başbakanlardan Bülent Ecevit, ailenin bu Libya tarafını bildiği için Orhan Koloğlu’nu seneler sonra Libya Özel Temsilcisi olarak atamıştır. Koloğlu bu yıllarda Arap Dünyası ile Türkiye arasında gelişen, özellikle ilk filizlerini Libya’daki inşat sektöründe veren iş birliğinde katkısı olan şahsiyetlerden olmuştur. Libya’nın 1970’lerle emperyalizme ve uluslararası petrol firmalarına karşı gösterdiği ulusalcı tavır, Kıbrıs Barış Harekâtı sonrası Türkiye’ye uygulanan ambargo Libya-Türkiye iktisadi yakınlaşmasını sağlamış ve inşaat sektörü ve mühendislik hizmetlerinde meyvelerin vermiştir.

1947’den itibaren. Son Saat, Yeni İstanbul, Yeni Sabah, Akşam, Milliyet, Barış, Aydınlık, Hürriyet. Gazetelerinde çalışan Dr. Orhan Koloğlu 1974-1975 ve 1978-1980 arası Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürü olarak görev yapmıştır. İstanbul Gazeteciler Cemiyeti, Çağdaş Gazeteciler Cemiyeti ve Tarih Vakfı (kurucu) üyesidir.

Orhan Koloğlu ayrıca Trablus/Tripoli (Libya) Al Fateh Üniversitesi’nde çalışmış ve burada doçent olmuş, 1978’den sonra Hacettepe, Anadolu, Marmara, Galatasaray, İstanbul üniversitelerinde tarih ve iletişim, gazetecilik konusunda dersler vermiştir. Avrupa’nın önemli merkezlerinde mesleği ile ilgili arşiv araştırmaları yapan ve belgeler toplayan Koloğlu bu emeğini yayanlarına taşımış ve ilginç konularda yazdığı eserlerle gazeteciliğinin dışında bir tarihçi olarak da haklı bir üne kavuşmuştur.

2001 yılında Reklamcılar Derneği Orhan Koloğlu’nun yüzyıllık reklam arşiv koleksiyonunu satın alarak “Türkiye’de Reklamcılığın İlk Yüzyılı: 1840-1940” adıyla hem bir sergi açmış ve bu malzemeyi kitap olarak yayınlamıştır. Kitaplarının ve arşivinin önemli bir kısmı önceki İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Priştina’nın önayak olmasıyla İzmir Belediyesi’ne verilmiştir.

Dr. Orhan Koloğlu’na armağan bir kitap yayınlanmış ve vefatı öncesinde ve sonrasında pek çok basın yayın organında bilgilendirici yayınlar çıkmış, özellikle atalarının Libya yönü gündeme gelmiştir. Onun çalışmaları yayınlanmanın dışında belirli kurumların ödüllerine de layık görülmüştür.

Türkçe, Arapça, İngilizce, Fransızca, Almanca bilen Dr. Orhan Koloğlu’nun kitap olarak yayınlanan eserleri aşağıda belirtilmiştir. Onun kitapları kadar özellikle Tarih ve Toplum dergisine yazdığı makaleleri önemli bir toplam oluşturmakta, hatta onun yazarlık ve bilgi birikimi açısından entelektüel kimliğini ortaya koymaktadır. Bir dönem İnkılâp Tarihi dersleri verdiği Hacettepe Üniversitesi dergilerde yayınlanan makalelerini künye olarak “Kaynakça” sitesinde yayınlayarak daha geniş okuyucu kitlelerine ulaşma imkânı sağlamıştır.